Gitaarnummers transponeren, een uitdaging?

Wat wil het zeggen als je een gitaarnummer transponeert en hoe gaat dat eigenlijk in zijn werk? En waarom zou je eigenlijk een nummer op je gitaar willen transponeren? Dit zijn vragen die gitaristen vaak hebben. De antwoorden zijn in basis simpel, maar in de praktijk kan het transponeren van nummers op je gitaar lastig uitpakken. Dit artikel zal verder ingaan op het transponeren van nummers en de verschillende zaken waar je als gitarist tegenaan zult lopen.

 

 

Wat is transponeren?

Transponeren is in principe niet meer of minder dan het hoger of lager spelen van een nummer. Is een nummer bijvoorbeeld in de toonsoort van C geschreven, dan kun je alle akkoorden die in het nummer voorkomen een toon hoger spelen om het nummer naar de toonsoort van D te transponeren. Staat een nummer in G dan transponeer je het nummer naar E door alle akkoorden of noten die je speelt twee volle noten lager te spelen.

 

Hoe transponeer je een gitaarnummer?

In principe is het transponeren heel simpel. Je speelt alles gewoon een aantal frets (toetsen op je hals van je gitaar) hoger of lager. Als je een nummer een halve toon hoger transponeert, dan schuif je alles één fret op, hoger op de hals. Als je een nummer een toon lager wilt spelen dan speel je alles twee fretposities lager op je gitaarhals. Simpel toch? Of niet……? Ik hoor je denken….”Ja, maar……”. Juist, die theorie gaan namelijk niet altijd op. Wat als je open akkoorden gebruikt? En wat als je niet lager of hoger kunt spelen op de hals?

 

Open akkoorden transponeren

In principe kun je een nummer dat je met open akkoorden speelt gewoon transponeren door andere open akkoorden daarvoor in de plaats te spelen (voor elke C speel je een D, etc.). Of het nummer dan nog mooi klinkt is de vraag en het hangt een beetje van het nummer af en hoeveel tonen het nummer wordt getransponeerd.

 

Door middel van barre akkoorden transponeren

Barre akkoorden maken het heel gemakkelijk om een nummer te transponeren. Je kunt als het ware je barre akkoorden een aantal frets opschuiven op de gitaarhals zodat het nummer hoger of lager komt te staan. Tenzij je natuurlijk je barre akkoord niet meer kunt opschuiven omdat je aan het begin van je hals bent aangeland. Of tenzij je het nummer zoveel wilt transponeren dat je het karakter van het nummer helemaal verandert. Maar ook dan bieden barre akkoorden een oplossing. Want de barre akkoorden waarbij de lage E snaar de grondtoon vormt, kun je transponeren naar barre akkoorden waar de A snaar de grondtoon vormt en andersom. Maar ook dan kan het zo zijn dat je het karakter van het nummer verandert. Het gemakkelijk kunnen transponeren van nummers  is ook een reden waarom barre akkoorden zo belangrijk en krachtig zijn. Het maakt je extreem flexibel en geeft je alle ruimte om middels een aantal basisgrepen gitaarnummers te spelen in een compleet andere toonsoort.

 

Transponeren middels een Capodaster

Open akkoorden zijn gemakkelijk hoger te transponeren door middel van een capodaster (of kortweg een capo). Een capodaster is een klem die je op de hals van je gitaar zet en die de snaren op een bepaalde toets indrukt. Als het ware verschuif je de kam en wordt de fret waarbij je de capo zet je nieuwe kam. Je losse snaren klinken nu in basis  hoger. Je kunt hierdoor gewoon open akoorden blijven spelen en losse snaren blijven gebruiken. Een capo wordt met name veel gebruikt in fingerstyle en akoestische gitaarmuziek. Een nummer lager stemmen middels een capodaster is niet mogelijk (tenzij het basisnummer met capodaster gespeeld wordt en je deze lager zet of van je hals verwijderd). Merk op dat bij een barre akkoord je wijsvinger ook als een soort van capodaster of verplaatste kam fungeert, alleen dan een flexibele.

 

De redenen voor het transponeren van gitaarnummers

De belangrijkste reden voor het transponeren van gitaarpartijen is de zang. Wellicht wil je bij een nummer zingen en is de zanglijn te hoog of te laag voor jouw stem. Of wellicht speel je in een band, samen met een zanger of zangeres, en is het stembereik hier ook een uitdaging. De oplossing hiervoor is het nummer transponeren zodat het binnen het bereik van de zangstem valt.

 

Een andere reden waarom nummers vaak getransponeerd worden is omdat je als gitarist soms andere (gemakkelijkere) grepen wilt gebruiken. Of wellicht omdat je bepaalde tonen of melodieën wilt toevoegen, waarbij het lastig kan zijn in de originele toonsoort.

 

Veel gitaarnummer worden getransponeerd omdat het origineel in een andere stemming geschreven is. Wellicht is bij het origineel de gitaar een halve noot lager gestemd (wat in de hard rock en heavy metal vaak voorkomt) of wellicht is de hele gitaar in een andere stemming gestemd. Als je niet iedere keer je gitaar anders wilt gaan stemmen is de gemakkelijkste oplossing om het nummer te transponeren zodat je het toch kunt spelen.

 

Als laatste kunnen blaasinstrumenten een goede reden zijn om een nummer te willen transponeren. Sommige blaasinstrumenten staan anders gestemd. Zonder teveel in details te treden; de reden hiervoor is dat er bij blaasinstrumenten gebruik gemaakt wordt van een zogenaamde grepentabel. Als je een alt-saxofonist vraag om een C te spelen dan zal hij deze spelen, alleen in werkelijkheid hoor je een lagere Es (‘klinkend Es’). Bij een fluit klinkt er een G. En trompetten komen in vrijwel alle klinkende stemmingen voor. Speel je dus met blazers in je band en wil je partijen doornemen of afstemmen, dan dien je de partijen en melodieën te transponeren om het voor de blazers en jezelf begrijpbaar te maken.

 

Klinkt een getransponeerd gitaarnummer anders?

Uit ervaring weet ik dat dit een veel besproken onderwerp is met heel veel verschillende meningen. Laten we voorop stellen dat het gebruik van andere grepen wel degelijk het karakter van een nummer kan veranderen. Door het gebruiken van andere grepen (lees: grepen met een andere vingerzetting) is de kans groot dat je de onderlinge volgorde van de noten verandert die het akkoord vormen (zogenaamde omkeringen). Wellicht wordt een terts je nieuwe basistoon of draai je een terts en kwint om binnen hetzelfde akkoord. Dit verandert de klank en kleur van je akoord. Ook zal je nummer anders klinken als je de E snaar als basis voor je getransponeerde akkoord gebruikt versus de A snaar of de D snaar. Dit hoeft overigens niet tot gevolg te hebben dat het nummer minder mooit wordt. Integendeel, soms geeft het transponeren van nummers een geheel nieuwe dimensie aan het nummer.

 

Maar stel nu dat je een nummer hebt dat je slecht een enkele fret hoger of lager speelt zonder dat je grepen verandert (je schuift barre akkoorden slechts een fret op met exact dezelfde vingerzetting), klinkt het nummer dan anders? Als je dit aan een natuurkundige vraagt dan zal deze ontkennen dat het anders klinkt. Mijn persoonlijke mening is dat het wél anders klinkt, of op zijn minst anders aanvoelt. Een andere toonhoogte betekent in technische termen een andere frequentie. En een andere frequentie ‘voelt’ anders. Het is waarschijnlijk een vergelijkbare discussie als studio opnames op 48Khz versus 96Khz, wat ongrijpbaar is maar wel anders ‘voelt’. Maar zo zijn er ook nog steeds mensen die beweren dat een MP3 dezelfde kwaliteit heeft als een nummer op CD (of dat het verschil niet te horen is). Maar meestal wordt dat ook niet beweerd door muzikanten met getrainde oren 🙂 Kortom, het transponeren van een nummer op de gitaar, met alle beperkingen en uitdagingen van de gitaarhals, kan wel degelijk de essentie van een nummer veranderen. En soms kan dat dus ook positief en verrassend uitpakken!

 

Het is handig als je weet hoe je moet transponeren. Maar in de praktijk is dat op een gitaar dus niet altijd eenvoudig. Daarom is het belangrijk dat je barre akkoorden onder de knie krijgt en ook bekend raakt met verschillende grepen en posities voor de verschillende akkoorden. Dit zal je helpen om flexibeler en veelzijdiger te zijn, met name als je met andere muzikanten samen muziek maakt!